Permasalahan mengenai solat jamak dan qasar: part 1

Soalan:

Saya tidak faham apa yang dimaksudkan dengan jamak takdim dan bagaimana melakukannya?

Jawapan:

Takdim atau taqdim ialah perkataan arab yang berasal daripada kata kerja qaddam (ﻗﺪﻢ ) yang bermaksud mendahulukan. Jamak takdim ialah menghimpunkan dua soalat fardhu pada waktu yang pertama. Iaitu mengerjakan solat zuhur dan asar pada waktu zuhur, dan solat maghrib dan isyak pada waktu maghrib. Ini dijelaskan dalam sebuah laporan yang mengatakan:

“Kami keluar bersama Rasulullah s.a.w.dalam perang Tabuk, dan baginda bersolat zuhur dan asar bersama (jamak), dan maghrib dan isyak bersama.”

(Direkodkan oleh Muslim dalam Sahih Muslim pada bab Solat Musafir dan Qasarnya; Jamak dua solat ketika musafir)

Soalan:

Apa yang dimaksudkan dengan jamak takhir?

Jawapan:

Takhir ialah perkataan arab yang berasal daripada kata kerja taakhkhara (ﺗﺄﺧﺮ  ) yang bermaksud mengemudiankan atau melewatkan. Jamak takhir ialah menghimpunkan dua solat fardhu pada waktu yang kedua. Iaitu menunaikan solat zuhur dan asar pada waktu asar, dan solat maghrib dan isyak pada waktu isyak. Sebagaimana al-Tirmizi meriwayatkan daripada Muaz bin Jabal, katanya:

“Nabi s.a.w.ketika dalam perang Tabuk, sekiranya keluar sebelum matahari condong, baginda akan melewatkan solat zuhur hingga asar, dan menunaikan kedua-dua solat serentak )jamak takhir). Sekiranya baginda keluar selepas matahari condong, baginda menyegerakan solat asar dalam waktu zuhur dan menunaikan kedua-duanya bersama (jamak takdim). Sekiranya keluar sebelum maghrib, baginda melewatkan solatnya dan menunaikan bersama dengan Isyak (jamak takhir). Sekiranya keluar selepas maghrib, baginda menyegerakan Isyak dan mendirikannya bertsama dengan maghrib (jamak takdim).”

(Direkodkan oleh al-Tirmizi dalam Sunan al-Tirmizi pada bab Jamak di sisi Rasulullah; Tentang menjamakkan dua solat)

Soalan:

Adakah keringanan memendekkan solat disyariatkan bersama dengan pensyariat menghimpunkan solat?

Jawapan:

Keharusan memendekkan solat disyariatkan lebih awal daripada pensyariatan jamak. Sarjana sejarah sepakat menyatakan ia disyariatkan selepas penghijrahan Rasulullah s.a.w.ke Madinah. Tetapi mereka berbeza pendapat tahun sebenar ia disyariatkan, ada yang berpendapat tahun 4 hijrah atau tahun 2 Hijrah.